Postsparkasse | IAMEVERYTHING.CO

LOOKING ON EVERYTHING ?

EXPLORE ON EVERYTHING

Photos:
Tonkao Panin

Writer:
Tonkao Panin

ในเมืองเวียนนา มีอาคารที่ออกแบบโดย ออตโต วากเนอร์ (Otto Wagner) อยู่หลายหลัง แต่อาคารหนึ่งที่เป็นตัวแทนของการเปลี่ยนแปลงทางความคิดและทัศนคติ จนอาจเรียกได้ว่าเป็นจุดกำเนิดของงานสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ในออสเตรีย ก็คืออาคาร ธนาคารไปรษณีย์ หรือ Postsparkasse ที่ตั้งอยู่ถัดจากถนนวงแหวนตะวันออกที่ชื่อว่า Stübenring

วากเนอร์ออกแบบอาคารนี้ในช่วงเปลี่ยนผ่านสู่ศตวรรษที่ยี่สิบ และอาคารก็ได้เริ่มขึ้นสร้างระหว่างปี ค.ศ. 1904-1906 ซึ่งเป็นช่วงเฟื่องฟูของสถาปัตยกรรมอาร์ต นูโว หรือที่เรียกกันในออสเตรียว่ากลุ่มความคิด เซคเซสชัน ซึ่งวากเนอร์เองก็มีงานออกแบบหลายงานที่จัดอยู่ในสไตล์อาร์ต นูโว ที่เน้นการประดับตกแต่งด้วยลวดลายธรรมชาติบนพื้นผิวและเปลือกอาคาร จนงานธนาคารไปรษณีย์แห่งนี้ ก็มักจะพลอยถูกจัดอยู่ในสไตล์ อาร์ต นูโวไปด้วย ทั้งๆ ที่ระบบความคิดของวากเนอร์ได้เปลี่ยนแปลงไปมากในการออกแบบอาคารหลังนี้ จนเรียกได้ว่า แทบไม่เหลือร่องรอยความคิดแบบอาร์ต นูโวอยู่เลย

พื้นที่ภายในอาคารถูกจัดระบบอย่างตรงไปตรงมา เน้นการสัญจรเชื่อมถึงกันระหว่างฟังก์ชั่นที่สะดวกรวดเร็ว ทุกพื้นที่เกิดขึ้นจากความสัมพันธ์ของการใช้งาน เน้นความโปร่งโล่งเบา และความต่อเนื่องของที่ว่างที่เชื่อมถึงกันอย่างเป็นระบบ จนผู้ใช้อาคารสามารถอ่านทิศทาง และความสัมพันธ์ระหว่างส่วนต่างๆ ได้อย่างง่ายดาย ไม่มีการงุนงงหลงทาง แม้ในการมาใช้งานอาคารนี้เป็นครั้งแรก วากเนอร์เลือกใช้กลาสบล็อ เป็นวัสดุพื้นในโถงหลักของธนาคาร เพื่อเน้นความเบาของที่ว่าง และเพื่อให้แสงสว่างกับพื้นที่ทำงานด้านล่างในเวลาเดียวกัน ในขณะที่หลังคาของโถงเป็นหลังคาโดมกระจกฝ้า ที่ทำให้ห้องโถงใหญ่ของธนาคาร เรืองแสงสว่างไสวตลอดเวลา ประกอบกับโครงหลังคาเหล็กบางเบา ที่ทำงานร่วมกับพื้นผิวอะลูมิเนียมขัดเงาที่วากเนอร์เลือกใช้ปิดผิวองค์ประกอบต่างๆ ในอาคาร ก่อให้เกิดภาพลักษณ์ของความทันสมัย ล้ำยุค เพราะขณะนั้น อะลูมิเนียมเพิ่งจะถูกคิดค้นขึ้นมาโดยนักเคมีชาวออสเตรีย คาร์ล โยเซฟ เบเยอร์ (Carl Josef Bayer) แม้จะเป็นช่วงเวลาที่ออสเตรียเป็นผู้นำในการผลิตอะลูมิเนียมรายใหญ่ของยุโรป แต่วงการก่อสร้าง ก็ยังไม่มีใครนิยมนำอะลูมิเนียมมาใช้ เพราะมันถูกผลิตขึ้นมาเพื่อใช้ในอุตสาหกรรม จนกระทั่งวากเนอร์แสดงให้เห็นถึงความเป็นไปได้ในการใช้อะลูมิเนียม ทั้งกับองค์ประกอบหลัก และการประดับตกแต่ง ตลอดจนการปิดผิวในลักษณะต่าง ๆ กันมากมาย

พื้นที่ภายในอาคารถูกจัดระบบอย่างตรงไปตรงมา เน้นการสัญจรเชื่อมถึงกันระหว่างฟังก์ชั่นที่สะดวกรวดเร็ว ทุกพื้นที่เกิดขึ้นจากความสัมพันธ์ของการใช้งาน เน้นความโปร่งโล่งเบา และความต่อเนื่องของที่ว่างที่เชื่อมถึงกันอย่างเป็นระบบ จนผู้ใช้อาคารสามารถอ่านทิศทาง และความสัมพันธ์ระหว่างส่วนต่างๆ ได้อย่างง่ายดาย ไม่มีการงุนงงหลงทาง แม้ในการมาใช้งานอาคารนี้เป็นครั้งแรก วากเนอร์เลือกใช้กลาสบล็อ เป็นวัสดุพื้นในโถงหลักของธนาคาร เพื่อเน้นความเบาของที่ว่าง และเพื่อให้แสงสว่างกับพื้นที่ทำงานด้านล่างในเวลาเดียวกัน ในขณะที่หลังคาของโถงเป็นหลังคาโดมกระจกฝ้า ที่ทำให้ห้องโถงใหญ่ของธนาคาร เรืองแสงสว่างไสวตลอดเวลา ประกอบกับโครงหลังคาเหล็กบางเบา ที่ทำงานร่วมกับพื้นผิวอะลูมิเนียมขัดเงาที่วากเนอร์เลือกใช้ปิดผิวองค์ประกอบต่างๆ ในอาคาร ก่อให้เกิดภาพลักษณ์ของความทันสมัย ล้ำยุค เพราะขณะนั้น อะลูมิเนียมเพิ่งจะถูกคิดค้นขึ้นมาโดยนักเคมีชาวออสเตรีย คาร์ล โยเซฟ เบเยอร์ (Carl Josef Bayer) แม้จะเป็นช่วงเวลาที่ออสเตรียเป็นผู้นำในการผลิตอะลูมิเนียมรายใหญ่ของยุโรป แต่วงการก่อสร้าง ก็ยังไม่มีใครนิยมนำอะลูมิเนียมมาใช้ เพราะมันถูกผลิตขึ้นมาเพื่อใช้ในอุตสาหกรรม จนกระทั่งวากเนอร์แสดงให้เห็นถึงความเป็นไปได้ในการใช้อะลูมิเนียม ทั้งกับองค์ประกอบหลัก และการประดับตกแต่ง ตลอดจนการปิดผิวในลักษณะต่าง ๆ กันมากมาย

ความพิเศษที่สุดของอาคารธนาคารไปรษณีย์นี้ นอกจากพื้นที่ภายในแล้ว ก็เห็นจะเป็นภาษาภายนอกที่ถูกออกแบบมาอย่างที่ไม่เคยมีใครทำมาก่อนในยุคนั้น เนื่องด้วยอาคารหลังนี้ ไม่ใช่อาคารที่มีโครงสร้างเป็นผนังรับน้ำหนัก แต่เป็นโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กที่มีความล้ำสมัยมาก และวากเนอร์ก็ต้องการแสดงออกถึงเทคโนโลยีก้าวหน้านี้ ด้วยภาษาภายนอกของอาคาร วากเนอร์จึงได้ออกแบบอาคารให้ใช้ระบบการปิดผิวด้วยหินแกรนิต และหินอ่อน ที่ทำความสะอาดง่าย และคงทน โดยระบบการประกอบแผ่นปิดผิวนี้ วากเนอร์ได้ออกแบบให้แผ่นปิดผิวทุกแผ่นดูเหมือนถูกยึดตรึงไว้กับผนังชั้นในของอาคารด้วยหมุดอะลูมิเนียม และได้ออกแบบให้หัวหมุดอะลูมิเนียมมีขนาดใหญ่เกินความจำเป็นไปมาก จนดูเป็นแพทเทิร์นที่เห็นได้ชัดแต่ไกล และกลายเป็นเอกลักษณ์สำคัญของอาคารหลังนี้ แต่ในความเป็นจริง หัวหมุดอะลูมิเนียมนี้ ไม่ได้มีหน้าที่เท่ากับที่มันสื่อสารออกมา เพราะมันถูกใช้ยึดแผ่นปิดผิวหินอ่อนและแกรนิต ก็เฉพาะในช่วงวันแรกๆ ที่ปูนฉาบด้านในยังไม่แห้ง แต่เมื่อปูนฉาบด้านในแห้งแล้ว แผ่นปิดผิวก็ถูกยึดอย่างแน่นหนาไปโดยปริยาย จนอาคารไม่ได้ต้องการหัวหมุดอะลูมิเนียมอีกต่อไป แต่ในความคิดของวากเนอร์แล้ว หัวหมุดอะลูมิเนียมนี้เป็นสิ่งจำเป็นที่สุดที่จะสื่อสารถึงเทคโนโลยีการก่อสร้างที่ทันสมัยของการใช้แผ่นปิดผิว มันจึงจำเป็นต้องถูกออกแบบให้มีขนาดใหญ่ และมีแพทเทิร์นที่เห็นชัดเจนในระยะไกล จนอาจเรียกได้ว่า มันเป็นการประดับตกแต่ง หรือ Ornament ที่สื่อสารถึงระบบการก่อสร้างและเทคโนโลยี อันเป็นตัวตนที่แท้จริงของอาคาร

จากระบบความคิดนี้ ทำให้เปลือกอาคารธนาคารไปรษณีย์ แม้จะเป็นการประดับตกแต่ง แต่ก็แตกต่างจากการประดับตกแต่งของอาคารอาร์ต นูโว ทั่วไป ที่ลวดลายมีความเป็นศิลปะ เกิดจากการสร้างสรรค์ของผู้ออกแบบ และเป็นเอกเทศจากเนื้อหาของการก่อสร้างอาคารอย่างสิ้นเชิง ลวดลายที่ไม่ได้มีอะไรเกี่ยวข้องกับเนื้อหาอาคารนี้เองคือการประดับตกแต่งที่สถาปนิก อดอล์ฟ โลส เรียกว่าเป็นการตกแต่งอย่างเลว ในขณะที่การตกแต่งด้วยหมุดอะลูมิเนียม และการปิดผิวที่แสดงออกถึงเทคโนโลยีและวิธีการที่ใช้ในการก่อสร้างอาคารที่วากเนอร์เลือกมาใช้นั้น จัดอยู่ในจำพวกการตกแต่งที่ดี

อาคารธนาคารไปรษณีย์ของวากเนอร์นั้น อาจเรียกได้ว่ามันเป็นสัญลักษณ์ของความจริง ทำให้เราเข้าใจความหมายของความสัมพันธ์ระหว่างการใช้สอยและการสื่อสาร การใช้งานและศิลปะที่ทำงานร่วมกันเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ซึ่งความคิดดังกล่าวก็ปรากฏในงานเขียนชิ้นสำคัญของวากเนอร์ชื่อ สถาปัตยกรรมสมัยใหม่ หรือ Modern Architecture ตีพิมพ์ในปี ค.ศ. 1896 ซึ่งสร้างความตื่นตระหนกไม่น้อยให้กับวงการสถาปัตยกรรมในยุโรป เพราะวากเนอร์ ในฐานะสถาปนิกใหญ่ของเมืองเวียนนา และผู้นำในวงการศึกษา ได้เรียกร้องให้สถาปนิกในยุคนั้นยุติการจับแพะชนแกะ และการปะติดปะต่อองค์ประกอบในประวัติศาสตร์ จนเกิดเป็นความสับสนของรูปแบบอย่างที่เป็นมาในช่วงหลายสิบปีก่อนหน้า และเรียกร้องให้ค้นหาภาษาของงานสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ ผ่านการใช้สอยและการก่อสร้างอย่างแท้จริง คำพูดที่ชัดเจนของวากเนอร์ที่ว่า วัตถุใดที่ไม่สามารถใช้สอยได้ตามหน้าที่ของมัน ก็ไม่อาจจะงามได้ แม้จะถูกออกแบบมาด้วยศิลปะขนาดไหนก็ตาม

นอกจากอาคารธนาคารไปรษณีย์นี้แล้ว หากเราเดินทางในกรุงเวียนนา เราก็จะพบกับงานออกแบบอื่นๆ ของวากเนอร์ด้วยอย่างแทบจะหลีกเลี่ยงไม่ได้ เพราะวากเนอร์ยังได้รับมอบหมายให้ออกแบบเครือข่ายสถานีรถไฟและรถรางในเวียนนามากมายหลายสาย ที่ยังหลงเหลือผ่านการอนุรักษ์อย่างดีให้เราเห็นในปัจจุบัน การเดินทางด้วยรถไฟในเวียนนาจึงเหมือนการเดินทางย้อนอดีต แต่เป็นอดีตที่มองพุ่งทะยานไปสู่อนาคต เป็นวิสัยทัศน์ที่สถาปนิกอย่างวากเนอร์มีต่อสิ่งที่เรียกว่าสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ ที่ช่วยปูทางให้เราในยุคปัจจุบันได้มองเห็นความเป็นไปได้ของสิ่งที่เรากำลังออกแบบในปัจจุบัน ว่ามันมีที่มาจากอดีตและจะมีที่ไปในอนาคตภายใต้เหตุผลของการใช้สอยได้อย่างไร ดังที่อดอล์ฟ โลส ได้กล่าวไว้ว่า ศิลปะนั้นเป็นการปฏิวัติสร้างสรรค์ใหม่ ในขณะที่สถาปัตยกรรมคือการอนุรักษ์สืบสานจากอดีตจนถึงปัจจุบันและต่อเนื่องไปยังอนาคต

    TAG
  • design
  • architecture
  • culture
  • lifestyle
  • Postsparkasse
  • Otto Wagner
  • Stübenring

Postsparkasse

DESIGN/Architecture
January 2020
CONTRIBUTORS
Tonkao Panin
RECOMMEND
  • DESIGN/Architecture

    OB House by THE OTHERS บ้านที่ตอบโจทย์รสนิยมและตัวตนของผู้อาศัย ภายใต้สถาปัตยกรรมมินิมอลที่มีเอกลักษณ์

    บ้านหลังแรกที่สร้างขึ้นเองของคุณออมมี่ และคุณแบงค์ -ปรีดากร เมรเกรียงชัย Co-Founder แห่งแบรนด์ Gentle RAM บ้าน ที่ตอบโจทย์รสนิยมของทั้งสองที่หลงใหลในความ Timeless และการอยู่อาศัยที่อยู่สบาย เรียบง่าย พร้อมจัดระเบียบชีวิตในบ้านได้อย่างลงตัว บ้านที่ทุกพื้นที่ และทุกฟังก์ชั่นที่ทาง THE OTHERS ผู้ออกแบบได้ขบคิดมาอย่างพิถีพิถันไม่ต่างกับเสื้อผ้าที่เทรลเลอร์เมดให้พอดีกับเจ้าของบ้าน

    EVERYTHING TEAM6 months ago
  • DESIGN/Architecture

    เรียนรู้แนวคิด “Karamarishiro” ปรัชญาทางสถาปัตยกรรมของ Akihisa Hirata สถาปนิกชาวญี่ปุ่นที่ทรงอิทธิพลระดับโลก

    หนึ่งในกิจกรรมจากเวที TOSTEM Asia Design Award (TADA) ซึ่งจัดขึ้นโดย TOSTEM เพื่อเฟ้นหาผลงานสถาปัตยกรรมในเอเชีย ที่มุ่งให้ความสำคัญกับเรื่องของธรรมชาติ ผสานเข้ากับนวัตกรรมการอยู่อาศัยสมัยใหม่ ตอบโจทย์ทั้งผู้ใช้งาน และร่วมเป็นส่วนหนึ่งของสิ่งแวดล้อมยั่งยืน ซึ่งนอกจากผู้ชนะรางวัลจะได้ร่วมเดินทางไปรับรางวัลที่ประเทศญี่ปุ่นแล้ว ยังได้พบปะกับ Akihisa Hirata สถาปนิกชาวญี่ปุ่นที่มีชื่อเสียงระดับโลก ที่มาแชร์มุมมองแนวคิดการออกแบบโปรเจกต์ต่าง ๆ ตั้งแต่งาน Installation Art บ้านพักอาศัย จนถึงอาคารสาธารณะ ซึ่งความน่าสนใจนอกเหนือจากเอกลักษณ์ภาษาทางสถาปัตยกรรมที่ถ่ายทอดผ่านฟอร์ม และสเปซที่โดดเด่น และเป็นที่จดจำแล้วนั้น สำคัญคือปรัชญาหลักที่เป็นรากฐานความคิดของ Hirata สู่การพัฒนาเป็นสถาปัตยกรรมน่าทึ่งเหล่านั้น ซึ่งเราจะมาเจาะลึกแนวคิดที่ว่านั้นกัน

    By TOSTEM
    EVERYTHING TEAM7 months ago
  • DESIGN/Architecture

    เจาะลึกแนวคิด 2 ผลงานออกแบบจากภาคเหนือ ที่ชนะรางวัล TOSTEM ASIA DESIGN AWARD 2024

    ผสานบริบทธรรมชาติ สอดรับกับวัฒนธรรมท้องถิ่นได้อย่างลึกซึ้ง พร้อมถ่ายทอดสู่เอกลักษณ์ภาษาทางสถาปัตยกรรม ที่เติมเต็มทั้งสุนทรียศาสตร์ และตอบโจทย์การใช้ชีวิตผู้อยู่อาศัยได้ทุกมิติ คือจุดร่วมหลักของสองผลงานออกแบบบ้านที่ตั้งอยู่ใน 2 จังหวัดทางภาคเหนือ ที่คว้ารางวัล TOSTEM ASIA DESIGN AWARD 2024 (TADA 2024) ในกลุ่มประเภท “Special Mention for Sustainable Living” มาครอง

    By TOSTEM
    EVERYTHING TEAM7 months ago
  • DESIGN/Architecture

    เชื่อมบริบทธรรมชาติของเมือง Hefei สู่จิตวิญญาณของ 3 โชว์รูมเฟอร์นิเจอร์ชั้นนำในจีน ที่ออกแบบโดย HAS design and research

    ขึ้นชื่อว่าเป็นโปรเจกต์ออกแบบโดย HAS design and research ของสองสถาปนิกฝีมือแถวหน้าอย่าง คุณเจอร์รี่ หง (Jenchieh Hung) และคุณป้อ-กุลธิดา ทรงกิตติภักดี (Kulthida Songkittipakdee) แล้วนั้นรับรองว่ามิติที่ลึกซึ้งกว่าเรื่องของฟอร์มอย่างแน่นอน เช่นเดียวกับก่อนหน้านี้ทุกคนต่างทึ่งไปกับงาน“Aluminum Grotto and Public Ground” งานอินสตอลเลชันสุดอลังการที่จัดแสดงในงานสถาปนิก’67 ก็เป็นตัวอย่างของการผสานองค์ประกอบเรื่องของพื้นผิว-พื้นที่-โครงสร้าง-ฟังก์ชั่นให้เป็นหนึ่งเดียว ภายใต้ภาษาทางสถาปัตยกรรมที่มีเอกลักษณ์ และเชื่อมระหว่างภูมิทัศน์ธรรมชาติ ศิลปะเชิงช่าง และวัสดุอุตสาหกรรมได้อย่างน่าตื่นตา มาถึงโปรเจกต์ใหม่ที่เป็นงานออกแบบรีเทลนี้ ทาง HAS ได้พยายามข้ามขนบบางอย่างของการออกแบบพื้นที่เชิงพาณิชย์ทั่วไป เพื่อสร้างประสบการณ์แปลกใหม่ให้กับผู้ที่ได้ไปเยือน

    EVERYTHING TEAM7 months ago
  • DESIGN/Architecture

    SANS STUDIO BANGKOK by PHTAA LIVING DESIGN สตูดิโอที่สร้างเอกลักษณ์ภายนอก จากการนำแสงธรรมชาติเข้าสู่ฟังก์ชั่นภายใน

    กลายเป็นแลนด์มาร์กแห่งใหม่ในซอยจ่าโสด เมื่อเราได้พบกับอาคารสถาปัตยกรรมโมเดิร์นเรียบเท่ที่เต็มไปด้วยไดนามิคของเส้นสาย ส่วนคว้านโค้งซึ่งออกแบบมาเพื่อฟังก์ชั่น และเพื่อแสงธรรมชาติ เป็นอาคารโทนสีขาวสะอาดตาแต่ทำให้เราไม่อาจละสายตา กับเอกลักษณ์ดีไซน์ของอาคารที่ทอดตัวยาวพร้อมมีประภาคารเล็ก ๆ นี่คือ SANS STUDIO BANGKOK สตูดิโอแห่งใหม่ที่ก่อตั้งขึ้นโดยเจ้าของผู้สนใจในงานสถาปัตยกรรมและศิลปะการถ่ายภาพ หลังจากเรียนจบมาจากฝรั่งเศส โดยให้เป็นสตูดิโอที่รองรับงานถ่ายภาพ โปรดัคชั่น จนถึงอีเวนต์ ที่ได้ทาง PHTAA LIVING DESIGN มาเป็นบริษัทสถาปนิกออกแบบให้

    EVERYTHING TEAM2 years ago
  • DESIGN/Architecture

    “สถาปนา/สถาปัตยกัม” นิทรรศการแห่งการเฉลิมฉลอง 90 ปี ของคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

    คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เป็นคณะสถาปัตยกรรมแห่งแรกของประเทศไทย ที่มีการเปิดให้เรียนในหลักสูตรที่เกี่ยวข้องกับสถาปัตยกรรมศาสตร์ ก่อตั้งโดย อาจารย์นารถ โพธิประสาท ในปี พ.ศ. 2476 และมีการเปิดใช้ตึกคณะสถาปัตยกรรมครั้งแรกในปี พ.ศ. 2484 จนต่อมาในปี พ.ศ. 2485 ภายใต้รัฐบาลของจอมพล ป. พิบูลสงคราม ได้มี “ประกาศปรับปรุงอักสรไทย” ขึ้นเพื่อให้การสะกดคำในภาษาไทยกะทัดรัดและลดความซ้ำซ้อนของตัวอักษรลง ชื่อคณะสถาปัตยกรรม จึงถูกเปลี่ยนแปลงและใช้ชื่อว่า คณะสถาปัตยกัม อยู่นานถึงสองปี ก่อนจะมีการกลับมาใช้ชื่อเดิมอีกครั้ง (หลังจบสงคราม) ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2487 เป็นต้นไป

    EVERYTHING TEAM2 years ago
SIGN UP TO OUR NEWSLETTER
A Monthly update of the new issue from us
THANK YOU FOR YOUR SUBSCRIPTION

We use cookies, localStorage and other technologies (collectively, "cookies") to recognise your browser or device, learn more about your interests, and provide you with essential features and services and for additional purposes. ( see details )