ในปัจจุบัน หนังหลายเรื่องให้ความสำคัญกับความสมจริงของตัวละครที่มีอาชีพศิลปิน และยังให้ความสำคัญผลงานศิลปะที่ปรากฏในหนังอยู่ไม่น้อย แถมหนังหลายเรื่องยังให้ศิลปินตัวจริงเสียงจริงมาสร้างสรรค์ผลงานสำหรับถ่ายทำในหนังอีกด้วย (แต่โดยส่วนใหญ่จะเป็นหนังต่างประเทศน่ะนะ)
  ล่าสุด มีหนังไทยเรื่องหนึ่งที่ไปไกลกว่านั้น ด้วยความที่นอกจากทีมงานของหนังจะให้ศิลปินตัวจริงมาสร้างสรรค์ผลงานให้นิทรรศการศิลปะของตัวละครเอกผู้เป็นศิลปินในเรื่องแล้ว นิทรรศการที่ว่า ยังไม่ได้เป็นแค่เพียงนิทรรศการสมมติที่ถูกอุปโลกน์ขึ้นมาในหนังเท่านั้น หากแต่เป็นนิทรรศการศิลปะที่จัดแสดงขึ้นจริง ในพื้นที่จริง และเปิดให้ผู้ชมในโลกแห่งความเป็นจริงเข้ามาชมงานกันได้จริงๆ อีกด้วย

  Solids by the Seashore คว้ารางวัล LG OLED New Currents Award และ NETPAC Award จากเทศกาลหนังนานาชาติปูซาน เกาหลีใต้ รวมถึงรางวัล Prix du Jury Award และ Coup de Coeur INALCO Award จากเทศกาลหนัง Vesoul International Film Festival of Asian Cinema ฝรั่งเศส และล่าสุด แพร รวิภา ศรีสงวน ผู้รับบทฝน ก็คว้ารางวัลนักแสดงสมทบหญิงยอดเยี่ยม จากเทศกาลหนัง Ho Chi Minh City International Film Festival 2024 มาด้วย ปัจจุบันหนังเรื่องนี้กำลังเดินสายฉายในอีกหลากหลายเทศกาลหนังในสากลโลก

   สิ่งที่น่าสนใจก็คือ ผลงานในนิทรรศการศิลปะในหนังมีเรื่องราวเกี่ยวกับ กำแพงกันคลื่น ที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อการป้องกันการกัดเซาะของคลื่นชายหาด แต่ในความเป็นจริงอาจทำให้การกัดเซาะเพิ่มความรุนแรงขึ้นกว่าเดิม เช่นเดียวกับความสัมพันธ์ของตัวละครหญิงทั้งสองที่ขัดต่อขนบทางศาสนา แต่ขนบที่ว่าอาจกลายเป็นสิ่งที่กระตุ้นให้ความปรารถนาที่จะออกนอกกรอบรุนแรงยิ่งขึ้นก็เป็นได้
   โดยปฏิภาณกล่าวถึงที่มาที่ไปและแรงบันดาลใจเบื้องหลังหนังยาวเรื่องแรกของเขาว่า
   “โครงการของหนังเรื่องนี้เริ่มมาตั้งแต่ปี 2011- 2012 ในช่วงที่ผมลงไปถ่ายทำหนังสารคดีที่สงขลาเกี่ยวกับเรื่องกำแพงกันคลื่น ว่ามีผลกระทบอย่างไรต่อสภาพแวดล้อมชายหาด โดยผมทำการสัมภาษณ์ผู้คนที่เกี่ยวข้องกับกำแพงกันคลื่น ทั้งคนที่สร้าง คนออกแบบ ไปจนถึง ผู้คนที่ใช้ชีวิตอยู่ในชายหาด ทั้งแม่ค้า พ่อค้า หรือนักวิชาการ รวมถึงนายกเทศมนตรีของสงขลาในช่วงเวลานั้น เกี่ยวกับปัญหาของกำแพงกันคลื่นที่ส่งผลเสียต่อธรรมชาติอย่างมาก ซึ่งต่อมานายกเทศมนตรีคนที่ว่านี้ถูกยิงเสียชีวิตจากการขัดผลประโยชน์ของผู้มีอำนาจในท้องถิ่น ทำให้ผมนึกขึ้นมาว่า โครงสร้างของกำแพงกันคลื่นก็ไม่ต่างอะไรกับชีวิตมนุษย์ ที่เราพยายามสร้างโครงสร้างบางอย่าง แต่โครงสร้างนี้ก็กลับกัดเซาะตัวเราเอง ผมก็เลยอยากทำเกี่ยวกับเรื่องนี้เป็นหนังยาว โดยให้ประเด็นนี้เป็นฉากหลังของเรื่องราวในหนัง ประจวบกับความที่ผมมีเพื่อนที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เพื่อนที่เป็นมุสลิมในจังหวัดภาคใต้ และด้วยความที่สงขลาเป็นจังหวัดที่เป็นเหมือนรอยต่อเชื่อมกับสามจังหวัดภาคใต้ ผมก็เลยสนใจที่จะทำหนังเกี่ยวกับพื้นที่นี้ อีกอย่าง ผมสนใจประเด็นของฉลากที่ระบุคนแต่ละคน ว่าเป็นเพศไหน หรือศาสนาอะไร ซึ่งมาพร้อมกับการถูกด่วนตัดสิน ผมเองก็รู้สึกว่าตัวเองมีความรู้สึกโน้มเอียงไปทางความเป็นผู้หญิงมากกว่า ผมก็เลยอยากทำหนังเกี่ยวกับตัวละครผู้หญิงที่อยู่ในกรอบหรือกฏเกณฑ์บางอย่างที่กดทับโดยผู้ชาย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ความเป็นหญิงรักหญิงในชุมชนมุสลิม ที่มีสถานภาพที่แปลกแยกและเป็นอื่นอย่างมาก”

  “ในแง่ของงานศิลปะในหนัง ตัวผมเป็นคนที่สนใจงานศิลปะอยู่แล้ว ทั้งชอบดูงานศิลปะ หรือแม้แต่การทำหนัง ผมก็จะไม่ค่อยอ้างอิงหรือหยิบเอาแรงบันดาลใจจากหนังเรื่องอื่น แต่อ้างอิงจากงานศิลปะเสียมากกว่า ไม่ว่าจะเป็นภาพวาดหรืออะไรก็ตาม อีกอย่าง ตัวละครหลักในหนังอย่าง ชาตี ซึ่งเป็นคนที่อยู่ในกรอบในขนบอย่างเหนียวแน่น คนที่จะทำให้เธอมองเห็นหรือคิดถึงสิ่งที่อยู่นอกกรอบ ก็ควรจะเป็นคนที่แตกต่างกันแบบสุดทาง มีอิสระเสรีสุดขั้ว ซึ่งโดยอาชีพหรือวิถีของคนที่จะเป็นแบบนั้นได้ ก็น่าจะเป็นศิลปิน ที่สามารถกระตุ้นให้คนที่อยู่ในกรอบมองเห็นชีวิตอีกด้านหนึ่งได้อย่างเต็มที่ และเห็นว่าชีวิตที่มีอิสระเสรีนั้นเป็นอย่างไร”

  สิ่งที่น่าสนใจอีกอย่างก็คือ กระบวนการสร้างผลงานแต่ละชิ้นของศิลปินกลุ่มนี้กับเนื้อหาเรื่องราวในหนังนั้นต่างพัฒนาขึ้นไปพร้อมๆ กัน และสะท้อนซึ่งกันและกัน ทั้งแนวคิดของนิทรรศการ กระบวนการการสร้างผลงาน และการเขียนบทหนัง ที่เกิดจากการค้นคว้าวิจัย และทำความเข้าใจเกี่ยวกับโครงการก่อสร้างกำเเพงกันคลื่น เพื่อป้องกันการกัดเซาะชายฝั่งในจังหวัดสงขลา และผลกระทบของมัน แถมนักแสดงผู้รับบทบาทเป็นศิลปินในเรื่อง ก็เข้าไปร่วมอยู่ในกระบวนการสร้างงานศิลปะตั้งแต่กระบวนการคิด ไปจนถึงการสร้างผลงานเป็นชิ้นงาน จนทำให้เธอเข้าใจผลงานเหล่านี้อย่างลงลึกจริงๆ (ซึ่งกระบวนการเหล่านี้ถูกถ่ายทอดให้เราเห็นในหนังด้วย)
  สิ่งละอันพันละน้อยเหล่านี้ถูกนำเสนอผ่านผลงาน จิตรกรรม ประติมากรรม ศิลปะจัดวาง วิดีโอจัดวาง และวัตถุสำเร็จรูป ที่เปิดพื้นที่ให้กับบทสนทนาระหว่างผลงาน นิทรรศการ และเรื่องราวในหนังเรื่องนี้อย่างแนบเนียนกลมกลืน

  ที่สำคัญ อย่างที่กล่าวไปแล้วว่า แทนที่นิทรรศการที่ว่านี้จะถูกทำขึ้นมาเป็นนิทรรศการสมมติเพื่อการถ่ายทำในหนังแต่เพียงเท่านั้น นิทรรศการนี้กลับถูกทำขึ้นมาจริงๆ ให้ผู้ชมเข้ามาชมได้จริง ในพื้นที่ทางศิลปะอย่าง a.e.y. space ในย่านเมืองเก่าของสงขลานั่นเอง เรียกว่าสมจริงว่านี้คงไม่มีอีกแล้ว

   โดย ปกรณ์ รุจิระวิไล ผู้ก่อตั้งและเจ้าของ a.e.y. space เล่าถึงความเป็นมาของนิทรรศการศิลปะคู่ขนานระหว่างโลกมายากับโลกแห่งความเป็นจริงที่ว่านี้ให้เราฟังว่า
   “เมื่อประมาณปี 2020 ผมกำลังทำนิทรรศการชื่อ Portrait of Songkhla ในระหว่างพาคนชมงานปฏิภาณ กับ ชาติชาย ไชยยนต์ โปรดิวเซอร์ของเขาเข้ามาแนะนำตัวและบอกว่าสนใจอยากถ่ายทำหนังในพื้นที่ a.e.y. space หลังจากนั้นเราก็ได้คุยกันเรื่องแนวทางของหนังที่เกี่ยวกับกำแพงกันคลื่น ผมก็รู้สึกว่าน่าสนใจดี เพราะเขาเคยทำสารคดีและศึกษาเกี่ยวกับประเด็นนี้มาโดยตลอด หลังจากนั้นเขาก็เดินทางลงมาสงขลาพร้อมกับทีมศิลปินและภัณฑารักษ์ เพื่อลงพื้นที่และค้นคว้าเกี่ยวกับงานศิลปะที่จะทำเพื่อนำเสนอตัวตนของตัวละครศิลปินในหนัง นอกจากนี้ยังมีคนที่เป็นแกนหลักสำคัญเกี่ยวกับโครงการนี้อย่าง น้ำนิ่ง (อภิศักดิ์ ทัศนี) ผู้ร่วมก่อตั้งกลุ่ม Beach for Life นักเคลื่อนไหวและนักอนุรักษ์ชายหาดในจังหวัดสงขลา ที่เป็นจุดตั้งต้นหลักของนิทรรศการครั้งนี้ โดยทางทีมศิลปินและภัณฑารักษ์ได้มาใช้เวลาสัมผัสคลุกคลีและนำแนวคิดของน้ำนิ่งมาสร้างเป็นศิลปะ โดยทาง a.e.y. space ก็เป็นผู้สนับสนุนการสร้างงานศิลปะทั้งหมดของนิทรรศการครั้งนี้ พอทำเสร็จออกมาแล้ว ทางภัณฑารักษ์ก็คุยกับเราว่า รู้สึกเสียดายที่นิทรรศการนี้จะเป็นแค่ฉากในหนัง จะดีไหม ถ้าเราเปลี่ยนให้เป็นนิทรรศการจริงๆ ให้คนเข้ามาชมเลย ผมก็เห็นด้วย เพราะเรารู้สึกว่าศิลปินทุกคนมารวมตัวกันขนาดนี้ และงานแต่ละชิ้นก็มีความน่าสนใจมาก ถึงแม้ผู้ชมจะไม่รู้ว่ามันเป็นส่วนหนึ่งของหนังเรื่องนี้ก็ตาม” (นิทรรศการถูกจัดขึ้นในช่วงเวลาที่หนังยังอยู่ในกระบวนการหลังการถ่ายทำ)

  ในนิทรรศการประกอบด้วยผลงาน Genar (2022) ของ แพร พู่พิทยาสถาพร และ อธิษว์ ศรสงคราม จิตรกรรมที่ถ่ายทอดประวัติศาสตร์เมืองสงขลา ที่เคยมีเรือสินค้าขนาดใหญ่มาเกยตื้นอยู่เป็นระยะเวลาหลายปี จนก่อให้เกิดการกัดเซาะพื้นที่ชายฝั่ง แต่เมื่อเวลาผ่านไปหาดทรายก็ฟื้นคืนสภาพด้วยตัวเอง ซึ่งแสดงให้เห็นถึงกระบวนการเปลี่ยนแปลงพื้นที่บริเวณชายฝั่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ

  แต่ที่จับใจเราที่สุดคือผลงาน Shape of the re-echo (2022) ของ ปรัชญา พิณทอง ศิลปะสำเร็จรูปที่เกิดจาการพ่นทรายใส่กระจกเงา เพื่อหยุดคุณสมบัติในการสะท้อนภาพของมัน (เช่นเดียวกับชื่อนิทรรศการว่า end effect นั่นเอง) ด้วยความที่ตัวกระจกเงานั้นถูกหลอมขึ้นจากทราย การใช้ตัวมันเองพ่นใส่ตัวเองเพื่อทำลายตัวเอง นั้นเป็นอุปมาถึงการปฏิเสธตัวตนของตัวเองของสองตัวละครเอกในหนัง ในอีกแง่หนึ่ง การไม่สะท้อนที่ว่านี้ก็สะท้อนถึงภาพสถานการณ์ที่เกิดขึ้นในสังคมปัจจุบัน ในการไม่ยอมรับความแตกต่างหลากหลาย และใช้การสะท้อนภาพเพียงด้านเดียวเพื่อเป็นเครื่องมือกดขี่สิ่งอื่นหรือความเชื่ออื่นๆ เช่นเดียวกับการใช้ถุงทรายเป็นกำเเพงกันคลื่นโดยไม่สนใจถึงมุมมองในทางตรงกันข้ามเกี่ยวกับผลกระทบที่มีต่อสิ่งแวดล้อมของมันนั่นเอง
  “จริงๆ กระจกเงานี้เป็นกระจกเงาเก่าที่โรงน้ำแข็งในละแวกเดียวกับแกลเลอรีมอบให้เป็นของสะสมที่ผมใช้แขวนประดับพื้นที่ แต่พอปรัชญามาขอเอากระจกเงานี้ไปทำงาน และคุยถึงแนวคิดเบื้องหลังว่า”กระจกนั้นเกิดจากทราย ถ้าวันหนึ่งมันจะต้องหยุดยั้งตัวเอง ก็ต้องเอาตัวเองนี่แหละ ทำลายตัวมันเอง เพื่อให้คุณสมบัติในการสะท้อนหมดไป” ผมฟังแล้วรู้สึกว่า โอ้โห ทำไมลึกล้ำจัง เป็นปรัชญาเหมือนชื่อของเขาเลย เขาเล่าด้วยคำพูดเรียบง่ายไม่กี่ประโยค ไม่จำเป็นต้องไปโน้มน้าวใดๆ เลย ผมบอกเขาว่า เอาไปเลย อยากจะเอาไปทำอะไรก็ได้ ผลงานชิ้นนี้ของปรัชญาทำให้ผมรู้สึกว่า สิ่งของธรรมดาที่เราไม่ได้คาดคิดว่าวันหนึ่งจะกลายเป็นงานศิลปะไปได้ แต่ก็เป็นไปแล้วจริงๆ” ปกรณ์กล่าวทิ้งท้าย

  เล่าให้ฟังถึงขนาดนี้แล้ว ต้องบอกเลยว่า คอหนังผู้รักศิลปะไม่ควรพลาดที่จะชมหนังเรื่องนี้ด้วยประการทั้งปวง