ผลงานศิลปะที่คุณทํากับนกแก้วบอยซ์มีที่มาที่ไปอย่างไร
  ที่มาของงานชุดนกแก้วบอยซ์มาจากประสบการณ์ส่วนตัวที่พ่อของเราเสียชีิวิต ทําให้เรารู้สึกว่าคนที่เคยสนับสนุนเราทั้งทางใจและทางเศรษฐกิจของเราหายไป เรารู้สึกว่าต้องพึ่งพาตัวเองมากขึ้นจนทําให้เราตั้งคําถามว่าอนาคตเราจะเป็นอย่างไร เพราะที่ผ่านมาเราไม่คิดถึงอะไรเลยนอกจากการทํางานศิลปะ หาเงินมาได้เท่าไร เราก็เอาไปทํางานศิลปะหมด ไม่เคยมีปัญหา เพราะพ่อของเราดูแลให้ทุกอย่าง เราใกล้ชิดกับพ่อของเรามาก เรียกว่าเป็นลูกสาวของพ่อเลยก็ว่าได้ แต่พอคนที่รักและสนับสนุนเราหายไปจากโลกนี้ ก็เลยเป็นจุดเริ่มต้นที่ทําให้งานของเราเปลี่ยนไปเป็นเรื่องเกี่ยวกับเศรษฐกิจ สังคม เรื่องปากท้อง ในขณะเดียวกันก็มีคําถามบางอย่างที่เกิดขึ้นกับเรา คือเรารู้ว่าวันหนึ่งคนเราต้องตาย แต่คนที่ตายทําไมต้องเป็นพ่อของเรา ทั้งๆ ที่เราเพิ่งเรียนจบจากเยอรมันกลับมาเมืองไทยได้แค่สองปี เราจึงตั้งคําถามว่า ทําไมชีวิตคนเราถึงโคตรเปราะบางแบบนี้ อยู่ดีๆ คนที่เราคิดว่าเราจะอยู่กับเขาสักห้าปีสิบปีก็มาตายไปอย่างกะทันหัน ทําให้เรารู้สึกกลืนไม่เข้าคายไม่ออก จนวันหนึ่งเราไปเที่ยวที่สวนสัตว์เปิดเขาเขียว เดินผ่านสวนนกขนาดใหญ่ ปรากฏว่านกแก้วพูดกับเราว่า “ฮัลโหล” “สวัสดีจ๊ะ” ถึงแม้เราจะรู้ว่านกแก้วพูดได้ แต่ห้วงขณะนั้นเป็นประสบการณ์ที่เหตุการณ์ สถานที่ เวลา พอดิบพอดีกับจังหวะที่เราต้องการอะไรบางอย่างที่เราก็ไม่รู้ว่าคืออะไร อยู่ๆ ความคิดก็วาบขึ้นมาว่าเราจะสํารวจสิ่งมีชีวิตอื่นเพื่อมาตอบเงื่อนไขหรือคําถามบางอย่างที่เราตอบไม่ได้ ได้ไหม?

  เราก็เริ่มค้นคว้าข้อมูลเรื่องนกแก้ว ว่าเราจะทํางานกับเขาได้ไหม? อย่างไร? จนเราไปเจอข้อมูลเกี่ยวกับนกแก้วแอฟริกันเกรย์ (African Gray Parrot) ซึ่งเขาเป็นสายพันธุ์หนึ่งที่ถูกยกย่องว่ามีสมองใหญ่ และมีพัฒนาการเทียบเท่ากับเด็ก 5 - 6 ขวบ โดยมีการค้นคว้าจริงๆ ของนักวิทยาศาสตร์ และการเลี้ยงนกแก้วในห้องทดลอง เพื่อศึกษาว่าเขาเข้าใจภาษามนุษย์ได้แค่ไหน สื่อสารได้ขนาดไหน แล้วเราก็ค้นพบว่าเขามีอายุเท่ากับคน คือหนึ่งวันของนกแก้วนั้นเท่ากับหนึ่งวันของคน ถ้าเลือกทํางานกับเขา ก็จะกลายเป็นความสัมพันธ์ระยะยาว ต่อให้เราไม่รู้ว่าจะได้งานหรือเปล่า แต่เราก็ต้องรับผิดชอบเขาไปตลอดชีวิต และด้วยความที่เขาเป็นสิ่งมีชีวิตที่เปราะบาง เพราะเป็นสัตว์ที่อยู่ล่างๆ ของห่วงโซ่อาหาร และโดยธรรมชาติของสายพันธุ์ก็ทําให้เขาพยายามที่จะซ่อนโรค หน้าที่ของเราก็คือตื่นมาตรวจอึ ต้องลวกจานอาหารด้วยน้ําร้อน แล้วเราก็ต้องยอมรับว่าต่อให้เขาพัฒนาอย่างไรก็จะหยุดอยู่แค่เทียบเท่ากับเด็ก 6 ขวบเท่านั้น

  หลังจากตัดสินใจอยู่นาน เราก็เลือกที่จะทํางานกับเขา พอได้เงินก้อนหนึ่งจากการขายงาน เราก็ไปซื้อเขาที่ฟาร์มนกแก้ว ก่อนที่จะซื้อ เราคิดว่าจะตั้งชื่อเขาว่าอะไรดี ระหว่างนั้นก็ไปค้นคว้าดูว่ามีศิลปินคน ไหนที่ทํางานศิลปะกับสัตว์บ้าง แน่นอนว่าหนึ่งในนั้นต้องมี โจเซฟ บอยซ์ อยู่แน่ๆ เราก็เลยตั้งชื่อเขาว่า “บอยซ์” เพราะว่าขนของเขาสีเทา เหมือนกับผ้าขนสัตว์ (Felt) ที่บอยซ์ชอบใช้ทํางาน หางของเขาก็เป็นสีแดง เหมือนที่บอยซ์ชอบใส่สัญลักษณ์หรือตัวอักษรสีแดงลงบนผ้าขนสัตว์ หลังจากนั้นเราก็ดูว่าเราจะสร้างความสัมพันธ์กับเขาอย่างไร เพราะโดยสายพันธุ์ของนกแก้ว เขาไม่ได้ถูกพัฒนาให้เชื่องเหมือนหมาหรือแมว เขายังมีสัญชาตญานสัตว์ป่าอยู่ เพราะฉะนั้นจึงมีกฎตายตัวว่า ไม่ว่าเขาจะทําอย่างไร เราห้ามตีเขา และเราต้องทําใจเลยว่าโดนเขากัดแน่ เราเคยโดนเขากัดปากแรงมาก แต่ว่าการกัดของเขาไม่ใช่เพราะเขาโกรธหรือเกลียด แต่เป็นสัญชาตญาณสัตว์ป่า เวลากัดกัน เขากัดแรงมาก จนจงอยปากหลุดก็ยังมี เราก็ต้องหาวิธีว่าเราจะสร้างสัมพันธ์กับเขาอย่างไร ที่จะทําให้เขาเชื่อใจ เหมือนเรื่องของเจ้าชายน้อยกับสุนัขจิ้งจอก (ตัวละครเอกในนิยาย เจ้าชายน้อย : The Little Prince)

เหมือนโจเซฟ บอยซ์กับหมาป่าไคโยตี*
   เออ แต่สําหรับเรา เรารู้สึกว่าโจเซฟ บอยซ์ ไม่แฟร์กับหมาป่าไคโยตีนะ เมื่อก่อนเราก็ไม่ได้คิดถึงตรงนี้ ตอนเรียนเราแค่รู้สึกว่า เท่ว่ะ! จนกระทั่งเรามาได้ดูหนังเรื่อง The Turin Horse (2011) ที่เป็นเรื่องของม้าที่เคยถูกใช้งานโดยผู้นําทหารในสงคราม หลังจากนั้นก็ถูกทิ้งให้กลายเป็นม้าแก่ๆ ที่ชาวนากับลูก ช่วยกันดูแลในฟาร์มรกร้างห่างไกล เราก็เลยสงสัยว่าทําไมเราไม่เคยคิดว่าหลังจากอยู่กับบอยซ์ 8 วัน แล้ว หมาป่าไคโยตีหายไปไหน? นี่เป็นส่วนหนึ่งที่ทําให้เราอยากทํางานกับนกแก้วของเราในระยะยาว ในแบบที่รับผิดชอบกันไปตลอดชีวิต

  *ในผลงานศิลปะแสดงสด I Like America and America Likes Me (1974) โจเซฟ บอยซ์ อาศัยอยู่ ในห้องปิดล็อคร่วมกับหมาป่าไคโยตี้ วันละแปดชั่วโมง เป็นเวลาสามวันเต็ม โดยมีรั้วตาข่ายเหล็กกั้นเขากับคนดูภายนอก และใช้เวลาร่วมกันจนหมาป่าเริ่มคุ้นเคยและหมดความระแวงในตัวบอยซ์ และยินยอมให้เขาสวมกอดหมาป่าด้วยตัวเปล่าได้ในที่สุด

ในทุกสถานการณ์
  ใช่ ต้องพร้อมตลอด พอเขาพูดเราก็ต้องรีบไปบันทึกภาพ แต่เขาก็พูดให้เรานานอยู่นะ แล้วขําตรงเขาฟังคลิปนี้ถึงตอนจบ โจเซฟ บอยซ์จะหัวเราะและไอ บอยซ์(นกแก้ว)ก็หัวเราะและไอด้วยเหมือนกัน (หัวเราะ)

แสดงว่าเขาจําสิ่งที่เปิดให้ฟังได้
  ใช่ เขาจําได้ เราก็ดีใจ เพราะพอเราเลี้ยงเขามาสักพัก เราก็คิดว่าจะได้งานหรือไม่ได้งานก็ไม่เป็นไร เพราะว่าเราบังคับเขาไม่ได้อยู่แล้ว เราตัดสินใจไม่ฝึกเขาเหมือนฝึกสัตว์เลี้ยงอย่างหมาหรือแมว แต่ใช้ ชีวิตอยู่ด้วยกันตามปกติเลย

นอกจากทํางานล้อเลียนโจเซฟ บอยซ์ แล้ว ได้ยินว่ายังมีงานที่คุณทํากับบอยซ์(นกแก้ว)ใน เชิงเสียดสีสถานการณ์การเมืองไทยด้วย
  นั่นคืองานอีกชิ้นชื่อ Freeze TV (2016) ด้วยความที่ช่วงเวลาที่บอยซ์เกิดมา เป็นช่วงปี พ.ศ. 2557 ที่เกิดเหตุการณ์รัฐประหารโดย ประยุทธ์ จันทร์โอชา เราก็เลยนึกถึงงาน Felt TV (1970) ของโจเซฟ บอยซ์ ที่เขานั่งหน้าทีวีแล้วใส่นวมชกหน้าตัวเอง เพื่อวิพากษ์วิจารณ์อํานาจของสื่อสารมวลชน ช่วงนั้น วันๆ เราเปิดโทรทัศน์ ก็ได้ยินแต่เสียงของประยุทธ์ เราก็เลยลองเอาโทรทัศน์ที่ถ่ายทอดเสียงของ ประยุทธ์ ไปใส่ในกรงเปิดให้บอยซ์ของเราฟัง เพื่อดูว่าเขาจะทําอย่างไร ปรากฏว่าเขาทนฟังไม่ได้ ทรมาน กัดนิ้วเท้าตัวเอง พยายามหาทางหนีออกจากกรง สุดท้ายเขาก็งัดกรงจนประตูเปิด แล้วก็บินหนีออกไปเลย ทั้งๆ ที่คนไทยเราก็ทนฟังกันได้ทุกวันนะ

เขารําคาญ?
  ไม่แน่ใจ แต่ปฏิกิริยาของบอยซ์บอกเราว่า สิ่งมีชีวิตทุกชนิดต้องการอิสรภาพ แต่คนไทยกลับถูกฝึกฝนให้เชื่องจนเชื่อว่าอิสรภาพไม่ใช่เรื่องสําคัญเท่ากับเรื่องความสงบเรียบร้อย หรือความรักชาติฯ เราก็เปลี่ยนชื่อจาก Felt TV เป็น Freeze TV เพราะทุกอย่างในสังคมเราถูกแช่แข็ง (Freeze) ให้หยุดนิ่งเอาไว้ หรืองานอีกชิ้นที่เราได้แรงบันดาลใจจากประโยค "Everyone is an Artist” ของ โจเซฟ บอยซ์ แต่ บอยซ์หลุดคําที่คล้ายกับ “tempo” หรือ “temporal” ออกมาเลยทําให้เราเปลี่ยนประโยคเป็น “Everyone is a contemporary Artist” แล้วเอาไปสอนบอยซ์ให้พูด ตอนแรกก็ดูเหมือนเขาไม่สนใจ แต่อยู่มาวันหนึ่ง เขาพูดประโยคนี้ให้เราฟังประมาณชั่วโมงกว่า เราก็รีบตั้งกล้องวิดีโอบันทึกภาพเอาไว้ สําหรับเรา สิ่งนี้ เป็นการยืนยันว่า นกแก้วไม่ได้พูดแบบเครื่องบันทึกเทป เขาไม่ได้ท่องจํา เพราะเขาพูดแบบเปลี่ยนคําไปเรื่อยๆ โดยที่คํามีความหมาย ภาษามีความซับซ้อน

เหมือนเด็กหัดพูด?
   ใช่ เขาเรียนรู้ผ่านบริบทของภาษาเหมือนเด็ก อย่างเช่นเขาเรียนรู้ว่าสิ่งนี้เรียกว่า “ถั่ว” ซึ่งเป็นสิ่งที่เขาชอบกิน เขาก็จะบอกว่า “กินถั่วไหม บอยซ์อยากกินถั่วนะ ถั่วๆ เถอะ” เหมือนเราตอนเด็กๆ ที่เรียนรู้ว่า สิ่งนี้เรียกว่าโต๊ะ หรือเก้าอี้

เหมือนคนพลัดถิ่นกลายเป็นคนนอกของสังคมที่อพยพโยกย้ายไปอาศัยเลยนะ
   ใช่ เราเลยรู้สึกว่าคนกับสัตว์ไม่ได้ต่างกัน ที่ต่างกันแค่เพราะว่าเราเป็นคน เราเลยมีสภาวะที่เหนือกว่าสัตว์นิดหนึ่งเท่านั้น อย่างในส่วนของบอยซ์ เรารู้สึกว่าเขาสามารถพูดแทนตัวเราได้ เช่นในงานชุด The Web of Time (2022) ที่เราแสดงใน Bangkok Art Biennale 2022 เกิดจากการที่เราอยากพูดถึงพ่อ ของเราในงานศิลปะอีกครั้ง เพราะเราคิดถึงเขามากจนเก็บไปฝัน เราฝันถึงกล่องใบหนึ่งของพ่อ ที่ข้างในเก็บกระดาษหนังสือพิมพ์ภาษาจีนที่ตัดเก็บเอาไว้ เราก็ไปหากล่องนั้นจนเจอ แล้วเอาข่าวไปแปลใน Google Translate และค้นพบว่าในนั้นมีเรื่องสามประเด็นที่พ่อเราสนใจ ซึ่งเราไม่เคยรู้เลย เรื่องแรก คือเรื่องมนุษย์เทียนหยวน ซึ่งเป็นการตั้งคําถามว่าจริงๆ แล้ว มนุษย์อาจไม่ได้ถือกําเนิดมาจากทวีป แอฟริกาทั้งหมด แต่อาจจะมีมนุษย์ท้องถิ่นในแต่ละภูมิภาคมาผสมสายพันธุ์จนวิวัฒนาการขึ้นมาเป็น มนุษย์ปัจจุบัน เราก็ตกใจว่าพ่อเราสนใจเรื่องนี้ด้วย ซึ่งเป็นคําถามที่เราไม่เคยนึกถึงมาก่อน ตอนเด็กๆ เราถูกกล่อมเกลาจากพ่อว่าเราเป็นลูกจีน 100% เราก็เลยไปลองตรวจดีเอ็นเอดูว่าเรามาจากไหน ปรากฏว่าเราไม่มีเชื้อสายจีนเลย กลายเป็นกัมพูชา, อินโดนีเซีย, เขมร ซึ่งมาคิดอีกที ในความเป็นจริง มนุษย์นั้นเกิดมาก่อน แต่ประเทศและเชื้อชาตินั้นมาทีหลัง อีกประเด็นหนึ่งคือพ่อเราสนใจเรื่องข่าวเหตุการณ์การระเบิดในกรุงเทพฯ ในพ.ศ. 2549 ที่เกิดความวุ่นวายทางการเมืองเสื้อเหลืองเสื้อแดงในประเทศไทย และประเด็นทางการเมืองประหว่างประเทศของจีน ไต้หวัน ญี่ปุ่น อเมริกา และรัสเซียกับอเมริกา

เริ่มปวดหลัง
   ใช่ เริ่มเห็นความเปราะบางของตัวเอง เราก็เลยเอาสามเรื่องนี้มาทํางาน โดยบอยซ์เป็นสิ่งมีชีวิตที่เข้ามาหลังจากที่พ่อเราไม่อยู่แล้ว สําหรับเราบอยซ์เป็นเหมือนสื่อกลางที่กําลังตั้งคําถามว่า มนุษย์เรามา จากไหน? หรือสถานการณ์ทางการเมืองในประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นการปราบปรามประชาชนหรือการสลายการชุมนุม เราก็เริ่มตั้งข้อสงสัยว่า ในช่วงเวลานั้น พวกหมาแมวจรจัดในพื้นที่นั้นเขาไปอยู่ไหนกัน มนุษย์เรามักจะคิดว่าพวกเราเป็นสิ่งมีชีวิตเผ่าพันธุ์เดียวและมองข้ามสิ่งมีชีวิตอื่นๆ

ที่มีอยู่มากมายกว่าเราด้วยซ้ํา
   ใช่ เรารู้สึกว่าสิ่งมีชีวิตอย่างบอยซ์(นกแก้ว)เขาคงจับตาดูพวกเราแล้วคิดว่า พวกมึงทําบ้าอะไรกันอยู่! ในแง่นี้เราเลยมองว่าบอยซ์มาเป็นตัวแทนของจิตวิญญาณได้ บอยซ์ก็เป็นเหมือน Shaman (หมอผี หรือร่างทรง) ที่เฝ้ามองว่ามนุษย์กําลังจะเดินไปทางไหน ก็เลยกลายเป็นคําถามว่า เรามาจากไหน เรา กําลังทําอะไร ส่วนสุดท้ายเราพูดถึงอนาคต อนาคตคือเรากําลังจะไปไหน ในแง่หนึ่งคนรุ่นเรา อนาคตคือความแก่ชรา ในขณะที่เด็กรุ่นใหม่ อนาคตเขาคือการเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่จะเข้ามากําหนดทิศทางของสังคม สําหรับเรานั่นคือความหวัง เพราะเรามองเห็นเด็กรุ่นใหม่ที่ออกมาประท้วงต่อสู้ทางการเมือง เราก็เลยใช้เสียงของเด็กมาอ่านบทกวีของ โฆเซ่ หลุยส์ บอร์เกส สลับกับเสียงของ AI เพราะรู้สึกว่าอนาคตของโลกเป็นของคนรุ่นใหม่กับ AI ที่กําลังจะเดินหน้าต่อไป ส่วนคนรุ่นพวกเราถูกทิ้งเอาไว้ข้างหลัง ก็เลยต้องหยุดอยู่กับที่ เราก็อาจจะทําอะไรได้บ้าง แต่ปล่อยเรื่องใหญ่ๆ ให้เด็กๆ เขาทําดีกว่า เราไม่ควรจะไปควบคุมบงการพวกเขา นั่นเป็นจุดเริ่มต้นที่ทําให้เราคิดว่าบอยซ์ควรจะขยับออกมาจากโจเซฟ บอยซ์

  หรืองานอีกชิ้นที่แสดงในนิทรรศการ How Many Worlds Are We? ที่ Jim Thompson Art Center เรากลับไปหาประวัติศาสตร์ของนกแก้ว ว่าเขาถูกนํามาเป็นสัตว์เลี้ยงตั้งแต่เมื่อไหร่ แน่นอนว่าหมา แมว นก หรือสัตว์อื่นๆ นั้นมีความสัมพันธ์กับคนในท้องถิ่นอยู่แล้ว แต่การที่สัตว์กลายเป็นสินค้านั้น เป็นผลกระทบจากการล่าอาณานิคม การที่ชาวยุโรปเข้าไปยึดพื้นที่และเข้าไปล่าสัตว์มา เราค้นพบว่าคนแรกที่เอานกแก้วมาเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยงคือ พระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราช เป็นนกแก้วสีเขียว ก็เลยกลายเป็นชื่อพันธุ์นกแก้ว Alexandrine Parakeet และนกแก้วพันธุ์แอฟริกันเกรย์ ก็มาจากการที่ชาวยุโรปเข้าไปล่าอาณานิคมในแอฟริกาแล้วจับนกแก้วออกมาขายเป็นสัตว์เลี้ยง เราพยายามพูดถึงประเด็นเกี่ยวกับภูมิรัฐศาสตร์ (Geopolitics) ซึ่งไม่ใช่แค่ประเด็นระหว่างประเทศ แต่รวมไปถึงน่านฟ้า น่านน้ํา และผืนดิน ที่ถูกแบ่งเป็นพรมแดนที่แต่ละประเทศพยายามครอบครอง แต่สัตว์เขาไม่แคร์พรมแดนพวกนี้ เขาอพยพ โยกย้าย เขามีพรมแดนที่ยืดหยุ่นและเคลื่อนที่ งานนี้ยังเชื่อมโยงไปกับประเด็นของช้างเผือก ที่เราได้รับแรงบันดาลใจมากจากหนังเรื่องพระเจ้าช้างเผือก (1940) ที่ ปรีดี พนมยงค์ อํานวยการสร้างและเขียนบทให้ ซึ่งเริ่มจากการเอาช้างเผือกมาอ้างเพื่อทําสงคราม เราก็เข้าไปค้นคว้าเพิ่มว่าช้างเผือกนอกจากจะแสดงออกถึงบุญบารมี ในประเทศไทยไทยยังมีการออกกฎหมายมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 6 ที่บุคคลทั่วไปห้ามครอบครองช้างเผือก ถ้าพบหรือมีต้องส่งคืนให้ทางการเท่านั้น หนังเรื่องนี้ยังอ้างอิงไปถึงสงครามสยามกับพม่า ซึ่งมีนัยยะทับซ้อนหลายอย่าง นอกจากในแง่ความเชื่อที่ว่าช้างเผือกแสดงถึงบุญบารมี ช้างเผือกยังกลายเป็นข้ออ้างในการสร้างอํานาจและชิงอํานาจระหว่างอาณาจักรอีกด้วย สําหรับเรา ช้างเผือกจึงถูกทําให้เป็นเครื่องมือแรกๆ ในการต่อสู้ในระดับภาคพื้นดิน ในช่วงที่มนุษย์ยังรุกล้ําไปสู่ผืนฟ้าไม่ได้ และประเด็นเกี่ยวกับแม่น้ําโขง ที่เราได้อ่านข่าวเกี่ยวกับธรรมชาติของแม่น้ําโขงที่เปลี่ยนไปจากการแสวงหาผลประโยชน์ของแต่ละประเทศ เราก็บินไปอุบลราชธานีเพื่อไปดูกับตาตัวเอง และถ่ายวิดีโอแม่น้ําโขง ซึ่งแห้งมากๆ เหลือแต่โขดหินจนเราแทบจะเดินข้ามไปฝั่งลาวแบบตัวไม่เปียกได้เลย เราคิดง่ายๆ ว่า ถ้านกต้องอยู่บนท้องฟ้า แม่น้ําเป็นตัวคั่นกลาง และช้างต้องอยู่บนพื้นดิน แต่พื้นที่ทั้งสามแห่งนี้ถูกรุกล้ําล่วงละเมิดจนกลายเป็นการสร้างหายนะให้เกิดแบบขยายวงกว้างมากขึ้น

ก่อนหน้านี้คุณเคยแสดงในงานแสดงศิลปะร่วมสมัยนานาชาติแบบนี้มาก่อนไหม
   ไม่เคย นี่ถือเป็นครั้งแรกที่มาออกงานอาร์ตแฟร์ในรูปแบบของนิทรรศการแสดงเดี่ยว แต่ก็เป็นอะไรที่ก้ํากึ่ง เพราะเป็นนิทรรศการแสดงเดี่ยวในอาร์ตแฟร์น่ะนะ